حیوانات باستانی چین باستان؛ از کیلین تا روباه نهدم
در سرزمین پهناور چین، کهندیاری آکنده از افسانه و رمز، موجوداتی شگرف و مینوی پدیدار گشتهاند؛ آفریدگانی نه چون آدمیان، که از نیروهای نهان و ماورایی بهرهمند بودهاند. برخی از این جانوران، یاور و نیکخواه آدمیان بودند و مژدهی فرخندگی و صلح میآوردند، و برخی دیگر شرّ و تباهی گستردند و هراس در دلها افکندند.
فرزانگان چین باستان، در کتاب سترگ کوهستانها و دریاها، شرح این آفریدگان را بازگفتهاند و مردمان باستان آنان را بر ظروف زرین، جامههای دیبا، سلاحهای جنگی و دیوارهای معابد خویش نقش زدهاند، تا یاد و نامشان جاویدان بماند.
کیلین (Qilin) – فرزند نیکخواهی
کیلین را در شمار فرخندهترین آفریدگان دانستهاند؛ جانی مینوی با سر اژدها و تن اسب. او نماد آرامش و دادگری است و گفتهاند که تنها در دیاری فرود آید که کینه و دروغ در آن نباشد. دیدار او مژدهی برآمدن پادشاهی دادگر بود.
فِنگ هوآنگ (Feng Huang) – مرغ آتشین
فنگ، که در مغرب زمین ققنوس خوانند، پرندهای است مینوی و آتشزاد. سیمای او آمیزهای از پرندگان و جانوران است: منقار خروس، رخ پرستو، گردن مار، و دمی چون ماهی. در اساطیر، فنگ هماره در برابر اژدها ایستاده است؛ یکی مظهر آتش و دیگری آب، که در هم نمودگار یین و یانگ، نظم ازلی جهاناند.
بایژه (Bai Ze) – گاو سپید ناطق
بایژه را دیوی سپید با سر آدمی دانستهاند، که زبان میگشاید و با آدمیان سخن میگوید. او نماد اوراح شریر و تباهی بر زمین بود، لیک در نبرد با امپراتور هوانگدی مغلوب گشت و نابود گردید.
نیان (Nian) – شیر آدمخوار
نیان دیوی است هولناک، به صورت شیری آتشین. سالی یک بار، در شب آغاز سال نو، از خواب برمیخاست و به شکار مردمان میپرداخت. مردمان برای راندن او، آتشها میافروختند، کوچهها را با چراغهای سرخ میآراستند و فشفشهها میافروختند؛ آیینی که تا امروز نیز در جشنهای سال نو چین پایدار مانده است.
روباه نهدم (Nine-Tailed Fox)
روباه نهدم در آغاز چون روباهی معمولی زاده میشود، لیک هرچه بر دانش و نیرویش افزوده شود، دمی دیگر بر او رویَد، تا بدانجا که به نهدم برسد و کمال یابد. در آن هنگام، توانایی آن دارد که خود را به سیمای آدمی – اغلب زنی دلانگیز – درآورد و با افسون خویش مردمان را بفریبد یا یاری رساند. در اوج قدرت، آتش از دمهایش زبانه میزند.
نبرد نیروهای خیر و شر
چینیان باستان بر این باور بودند که جهان میان دو سپاه نیروهای خیر و شر هماره در کشاکش است.
سپاه خیر
- اژدهای لاجوردی: نماد بهار و خاور
- ببر سپید: نماد پاییز و باختر
- لاکپشت سیاه: نماد زمستان و شمال
- مرغ سرخ: نماد تابستان و جنوب
سپاه شر
- هوندون: دیوی بیچهره، نماد هرجومرج و آتش سوزان
- تایوتی: مظهر آز و شکمبارگی
- تائووو: دیو جهل و حماقت
- کیونگکی: ببری بالدار که با جنگ و خونریزی نیرو میگیرد
سخن پایانی
موجودات اساطیری چین باستان، نه تنها آینهی هراسها و آرزوهای مردمان کهن بودند، بلکه رمز و نشانهای از فلسفهی ژرف این سرزمین نیز به شمار میرفتند؛ فلسفهای که در آن خیر و شر، نظم و هرجومرج، و زندگی و مرگ در کشاکشی جاودان با یکدیگرند.
اگر به دنیای موجودات شگفتانگیز علاقهمندید، پیشنهاد میکنیم مقاله حیوانات باستانی معروف فرانسه را نیز بخوانید؛ جایی که رازهای طبیعت و تاریخ اروپا آشکار میشود.