بیوگرافی عباس معروفی؛ نویسنده ‌ای که مرزها را شکست

عباس معروفی نویسنده

سید عباس معروفی (۲۷ اردیبهشت ۱۳۳۶ – ۱۰ شهریور ۱۴۰۱) نویسنده، نمایشنامه‌نویس، شاعر، ناشر و روزنامه‌نگار ایرانی بود. او فعالیت‌های ادبی‌اش را با راهنمایی هوشنگ گلشیری و محمدعلی سپانلو آغاز کرد و در دهه ۱۳۶۰ با انتشار رمان سمفونی مردگان به شهرت رسید.

به‌دلیل موضع‌گیری‌هایش علیه حکومت ایران، بارها بازجویی شد، حتی تا آستانه اعدام پیش رفت و در نهایت تحت فشارهای سیاسی مجبور به ترک کشور شد و به آلمان مهاجرت کرد. آثارش به زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسوی نیز ترجمه و منتشر شده‌اند.

آغاز زندگی عباس معروفی

عباس معروفی در سال ۱۳۳۶ در تهران، بازارچه نایب‌السلطنه، و در خانواده‌ای بازاری و سنتی متولد شد. خانواده‌اش تلاش داشتند دیدگاه‌های سنتی خود را به او تحمیل کنند اما او مسیر متفاوتی را در پیش گرفت. در ۱۴ سالگی با رونویسی داستان‌های آنتون چخوف، نوشتن را آغاز کرد. نخستین آموزگارش در نویسندگی محمد محمدعلی بود که از طریق او با محمدعلی سپانلو و سپس هوشنگ گلشیری آشنا شد.

دیپلم ریاضی و فیزیک را از دبیرستان مروی گرفت و در رشته ادبیات دراماتیک از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. او حدود ۱۱ سال در دبیرستان‌های هدف و خوارزمی تهران به تدریس ادبیات پرداخت. خانواده‌اش اهل سنگسر بودند.

نخستین آثار عباس معروفی

اولین مجموعه داستان او با نام روبروی آفتاب در سال ۱۳۵۹ منتشر شد. هرچند پیش از آن نیز داستان‌هایش در نشریات منتشر می‌شد، اما انتشار سمفونی مردگان جایگاه او را در ادبیات ایران تثبیت کرد.

در تابستان ۱۳۶۰، پس از پلمب ساختمان کانون نویسندگان ایران توسط دادستانی انقلاب، او با همکاری هیئت دبیران کانون (احمد شاملو، هوشنگ گلشیری، باقر پرهام، محمد محمدعلی و محمد مختاری)، اسناد کانون را به مکان امنی منتقل کرد.

در سال ۱۳۶۶، به‌عنوان مدیر اجراهای صحنه‌ای، مدیر ارکستر سمفونیک تهران و مدیر روابط عمومی، بیش از ۵۰۰ کنسرت موسیقی را برگزار کرد و هم‌زمان سردبیری مجله آهنگ را برعهده داشت.

علاقه به صادق هدایت
عباس معروفی علاقه‌ بسیاری به صادق هدایت داشت. رمان پیکر فرهاد را نیز به نوعی ادای دین به هدایت می‌دانند.

مجله گردون عباس معروفی

در پاییز ۱۳۶۹ مجله ادبی گردون را بنیان نهاد و سردبیری آن را برعهده گرفت. او با این مجله به ترویج ادبیات و حمایت از نویسندگان جوان پرداخت. جایزه «قلم زرین گردون» نیز در همین راستا ایجاد شد.

فعالیت‌های مجله با سیاست‌های دولت سازگار نبود و همین موضوع باعث شد بارها تحت فشار قرار بگیرد، تا اینکه در سال ۱۳۷۰ با تحریک نیروهای تندرو به دادگاه انقلاب احضار شد و قاضی، او را به اعدام محکوم کرد؛ هرچند این حکم در تجدیدنظر نقض شد. با وجود تبرئه، مشکلات حقوقی او ادامه داشت و در سال ۱۳۷۴ به‌دلیل شکایت برخی رسانه‌ها و نهادهای تندرو، به شلاق، زندان و دو سال ممنوعیت نوشتن محکوم شد. طبق برخی گزارش‌ها، حتی تیم سعید امامی درصدد ترور او بوده است.

مهاجرت به آلمان عباس معروفی

پس از توقیف نهایی گردون، عباس معروفی در اسفند ۱۳۷۴ ایران را ترک کرد و ابتدا به پاکستان و سپس به آلمان رفت. مدتی با حمایت “خانه هاینریش بل” به کار فرهنگی پرداخت و سپس برای تأمین معاش، مشاغل گوناگونی را تجربه کرد، از جمله مدیریت شبانه یک هتل.

به گفته مهدی شجاعی، معروفی در ابتدا قصد مهاجرت نداشت و تمام تلاش خود را برای ماندن در ایران کرد، اما در نهایت چاره‌ای جز ترک وطن نیافت.

فعالیت‌های فرهنگی در تبعید عباس معروفی

در آلمان، سعی کرد مجله گردون را دوباره منتشر کند اما به‌دلیل دشواری‌ها فقط چند شماره از آن منتشر شد. سپس «خانه هنر و ادبیات هدایت» را در برلین تأسیس کرد که به‌عنوان بزرگ‌ترین کتابفروشی ایرانی در اروپا شناخته می‌شود. در این مکان، کلاس‌های داستان‌نویسی برگزار می‌کرد و نشر گردون را نیز راه‌اندازی کرد که تاکنون بیش از ۳۰۰ عنوان کتاب از نویسندگان تبعیدی منتشر کرده است.

او همچنین بنیان‌گذار سه جایزه ادبی «قلم زرین گردون»، «قلم زرین زمانه» و «تیرگان» بود. با پیشرفت ابزارهای دیجیتال، فعالیت‌های فرهنگی‌اش نیز در سال‌های پایانی عمر گسترش یافت.

بیماری و درگذشت
عباس معروفی در شهریور ۱۳۹۹ از ابتلای خود به سرطان خبر داد و نوشت: «سیمین دانشور به من گفت: غصه یعنی سرطان! غصه نخوری یکوقت، معروفی! و من غصه خوردم.» او سرانجام در ۱۰ شهریور ۱۴۰۱ در ۶۵ سالگی درگذشت.

آثار عباس معروفی

جوایز عباس معرفی