از «من ترانه ۱۵ سال دارم» تا «من اعتراض دارم»؛ بیوگرافی ترانه علیدوستی

ترانه علیدوستی؛ بازیگر، مترجم و فعال اجتماعی

ترانه علیدوستی (زادهٔ ۲۲ دی ۱۳۶۲ در تهران) بازیگر ایرانی است. او در نخستین تجربهٔ سینمایی خود، در فیلم من، ترانه ۱۵ سال دارم (۱۳۸۰) به کارگردانی رسول صدرعاملی، خوش درخشید و موفق شد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن را از جشنواره فیلم فجر دریافت کند. علیدوستی همچنین جایزهٔ بهترین بازیگر زن از جشنواره بین‌المللی لوکارنو سوئیس را نیز از آن خود کرده است. او سابقه داوری در جشنواره‌های معتبر بین‌المللی چون وزول فرانسه (۲۰۱۴) و هانوی ویتنام (۲۰۱۲) را در کارنامه دارد.

او با کارگردانان مطرحی چون واروژ کریم‌مسیحی، اصغر فرهادی و حسن فتحی همکاری داشته و به واسطهٔ حضور در آثار تحسین‌شده، جایگاه ویژه‌ای در سینمای ایران یافته است. مجله فیلم در سال ۱۳۹۰، و همچنین ویژه‌نامه شماره ۱۰۰ صنعت سینما، او را به عنوان بهترین بازیگر زن دهه ۸۰ شمسی معرفی کردند.

تحصیلات و آغاز فعالیت ترانه علیدوستی

علیدوستی در دورهٔ دبیرستان، در رشتهٔ علوم تجربی تحصیل می‌کرد، اما علاقه‌اش به هنر او را به کلاس‌های بازیگری امین تارخ کشاند. از طریق این کلاس‌ها، در سال ۱۳۷۹ برای بازی در نقش «ترانه پرنیان» در فیلم من، ترانه ۱۵ سال دارم انتخاب شد. این فیلم در جشنواره فیلم فجر سال ۱۳۸۰ به نمایش درآمد و او را به‌عنوان یکی از استعدادهای تازه در سینمای ایران معرفی کرد. پس از آن، تا سال ۱۳۸۲ در پروژه‌ای سینمایی حضور نیافت.

حضور در تئاتر، صداپیشگی و سرمایه‌گذاری ترانه علیدوستی

ترانه علیدوستی در کنار بازی در سینما، در عرصهٔ تئاتر نیز فعالیت داشته و نمایش فنز از جمله آثار نمایشی اوست. همچنین در زمینه فیلم‌نامه‌نویسی، در دوره‌هایی در حوزه هنری شرکت کرده است.

از دیگر فعالیت‌های هنری او می‌توان به صداپیشگی در انیمیشن جمشید و خورشید در نقش «خورشید» اشاره کرد. او همچنین یکی از سرمایه‌گذاران فیلم اژدها وارد می‌شود! به کارگردانی مانی حقیقی بوده است.

نمایشنامه‌خوانی ترانه علیدوستی

او در نمایشنامه‌خوانی آنا کارنینا به کارگردانی هما روستا (۱۵ آذر ۱۳۹۳) که در حمایت از هنرمندان مبتلا به سرطان در کتابخانه ملی برگزار شد، در نقش «آنا کارنینا» ایفای نقش کرد. این نمایشنامه‌خوانی بار دیگر در ۲۳ آبان ۱۳۹۴ و در چهلمین روز درگذشت هما روستا تکرار شد.

فعالیت‌های ادبی و ترجمه ترانه علیدوستی

علیدوستی به زبان انگلیسی مسلط است و در زمینه ترجمه نیز فعالیت دارد. ترجمهٔ او از داستان رؤیای مادرم نوشتهٔ آلیس مونرو، برنده جایزه ادبی پروین اعتصامی و همچنین مورد تقدیر در نوزدهمین دوره کتاب فصل قرار گرفت. او همچنین داستان‌ها و نقدهای مختلفی را در روزنامه‌ها و مجلات منتشر کرده و مدتی وبلاگ شخصی فعالی داشت که پس از انتشار یادداشتی در حمایت از اصغر فرهادی، از سوی کمیته فیلترینگ حذف شد.

دیدگاه‌ها و فعالیت‌های اجتماعی ترانه علیدوستی

ترانه علیدوستی به صراحت در مورد محدودیت‌های سینمای ایران و حقوق زنان اظهار نظر کرده است. از جمله اظهارات او درباره زنان ایران: «وقتی همه چیز ممنوع است، یعنی از صبح که بیدار می‌شوید دارید می‌جنگید… و این باعث می‌شود که زیست شما حالت غیرقانونی و غیرعرفی داشته باشد.»

او یکی از چهره‌های شناخته‌شده در جریان فمینیسم در ایران است و در صفحهٔ شخصی خود بارها در این زمینه موضع‌گیری کرده است. علیدوستی در سال ۱۴۰۱ از پایه‌گذاران بیانیه سینماگران زن ایران در اعتراض به خشونت و آزار جنسی در سینمای ایران بود.

موضع‌گیری درباره تلویزیون

علیدوستی تاکنون در هیچ سریال تلویزیونی که از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شود، حضور نداشته است. درباره دلیل این تصمیم گفته است: «من در تلویزیون بازی نمی‌کنم… چون معتقدم یک خیانت فرهنگی است.»

تحریم اسکار ۲۰۱۷

پس از صدور فرمان مهاجرتی دونالد ترامپ و ممنوعیت ورود شهروندان چند کشور از جمله ایران به آمریکا، ترانه علیدوستی در اعتراض به این تصمیم، اعلام کرد که در مراسم اسکار ۲۰۱۷ شرکت نخواهد کرد. این اقدام او بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های جهانی داشت و توسط نیویورک تایمز، گاردین و هالیوود ریپورتر پوشش داده شد. او در گفت‌وگویی با نیویورک تایمز گفت: «این مرا عمیقاً متأثر می‌کند که می‌بینم مردم هموطنم از دیدن خانواده یا ادامه تحصیل در آمریکا محروم می‌شوند.»

بازداشت و پیگرد قضایی ترانه علیدوستی

علیدوستی در سال ۱۳۹۸ به دلیل فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی خود، با شکایت نیروی انتظامی به دادسرای فرهنگ و رسانه احضار شد و در ۲۹ دی همان سال با قرار کفالت آزاد گردید. در تیر ۱۳۹۹، با شکایت نیروی انتظامی و ستاد امر به معروف اصفهان، به پنج ماه زندان تعزیری محکوم شد که به مدت دو سال به حالت تعلیق درآمد.

حمایت از اعتراضات مردمی

در خرداد ۱۴۰۱، علیدوستی با امضای بیانیه «تفنگت را زمین بگذار» به حمایت از اعتراضات مردم خوزستان پرداخت. در آبان همان سال، تصویری بدون حجاب از خود در اینستاگرام منتشر کرد که در آن شعار «ژن ژیان ئازادی» را در دست دارد. این حرکت با واکنش گسترده رسانه‌ها مواجه شد.

در ۲۶ آذر ۱۴۰۱، او در جریان اعتراضات سراسری توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد. رسانه‌های حکومتی دلیل بازداشت را «انتشار مطالب تحریک‌آمیز» عنوان کردند. بازداشت علیدوستی واکنش‌های بین‌المللی گسترده‌ای در پی داشت. بیش از ۶۰۰ هنرمند جهانی خواستار آزادی او شدند و سینماگران ایرانی نیز مقابل زندان اوین تجمع کردند. او در ۱۴ دی با قید وثیقه آزاد شد.

زندگی شخصی ترانه علیدوستی

ترانه علیدوستی دختر حمید علیدوستی (بازیکن و مربی فوتبال) و نادره حکیم‌الهی (سنگ‌تراش و تندیس‌ساز) است. او تنها برادرش پویان را در سانحه‌ای در چهارشنبه‌سوری سال ۱۳۸۳ از دست داد. علیدوستی متأهل است و دختری به نام «حنا» دارد.

جوایز و افتخارات ترانه علیدوستی