گواهینامه رانندگی چیست؟
گواهینامه رانندگی مدرکی رسمی است که پس از گذراندن دوره‌های آموزشی لازم و قبولی در آزمون‌ها، توسط پلیس راهنمایی و رانندگی صادر می‌شود. این مدرک، علاوه بر مجوز رانندگی، در بسیاری موارد به‌عنوان مدرک شناسایی نیز کاربرد دارد.
نگاهی به تاریخچه گواهینامه رانندگی
اولین گواهینامه جهان: در سال ۱۸۸۸ میلادی (۱۲۶۷ شمسی) به نام کارل بنز صادر شد. دلیل صدور آن شکایت مردم از سر و صدای موتورواگن بود.
اولین گواهینامه‌های اجباری: در اوایل قرن بیستم در آلمان و بریتانیا، با الزام به آزمون رانندگی همراه شدند.
آمریکا: از سال ۱۹۱۰ گواهینامه برای رانندگان حرفه‌ای الزامی شد.
گواهینامه بین‌المللی: اولین بار در سال ۱۹۲۹ مطرح و پس از آن در کنوانسیون ژنو (۱۹۴۹) قانونی شد.
تاریخچه گواهینامه رانندگی در ایران
ورود اولین خودرو به ایران: سال ۱۲۷۹ شمسی
تصویب مالیات خودرو: سال ۱۲۸۹ (۵ تومان در ماه)
تنظیم اولین آیین‌نامه رانندگی: بین سال‌های ۱۲۹۱ تا ۱۳۰۰ توسط رئیس نظمیه سوئدی
حداکثر سرعت مجاز در آن زمان:
داخل شهر: ۱۵ کیلومتر بر ساعت
خارج شهر: ۲۵ کیلومتر بر ساعت
شب: ۱۰ کیلومتر بر ساعت
اولین آموزشگاه رانندگی: دهه ۱۳۰۰، با اولین گواهینامه رسمی به نام سیف‌الله خان (۱۳۰۸)
انواع گواهینامه رانندگی در ایران
| نوع گواهینامه | وسیله نقلیه قابل رانندگی |
|---|---|
| پایه یک (پ۱) | خودروهای سنگین با وزن بیش از ۶ تن یا مسافر بیش از ۲۶ نفر |
| پایه دو (ب۲) | خودروهای نیمه‌سنگین (خاور، مینی‌بوس) |
| پایه سه (ب۳) | خودروهای سواری، ون، وانت نیسان با پلاک شخصی |
| ویژه | وسایل نقلیه کارگاهی، عمرانی و کشاورزی |
| موتورسیکلت (الف‌ها) | بر اساس نوع، توان و حجم موتور به دسته‌های الف–م، الف–۱، الف–۲ و الف تقسیم می‌شوند |
شرایط عمومی دریافت گواهینامه
برای گرفتن هر نوع گواهینامه باید شرایط خاصی را رعایت کنید. در ادامه، شرایط کلی مورد نیاز را به‌صورت لیست آورده‌ایم:
- حداقل سن مشخص‌شده برای هر نوع گواهینامه
- قبولی در آزمون‌های تئوری و عملی رانندگی
- گواهی سلامت جسمی و روانی از پزشک معتمد پلیس
- گذراندن دوره‌های آموزشی در آموزشگاه‌های مجاز
- ارائه مدارک شناسایی (کارت ملی و شناسنامه)
- عکس ۳×۴ جدید مطابق ضوابط (زمینه روشن، بدون عینک، بدون پوشش غیرمجاز)
شرایط دریافت گواهینامه پایه یک
- گذشت حداقل دو سال از تاریخ صدور گواهینامه پایه دوم
- داشتن حداقل ۲۵ سال سن
- ارائه گواهی سلامت جسمی و روانی، تأییدشده توسط پزشک معتمد نیروی انتظامی
- گذراندن دوره‌های تئوری و عملی آموزش رانندگی ویژه گواهینامه پایه یک
- قبولی در آزمون‌های نظری و عملی (رانندگی با کامیون مدل ۱۹۲۱ و اتوبوس مسافربری)
- ارائه تست عدم اعتیاد از مراکز معتبر
مدارک مورد نیاز برای دریافت گواهینامه پایه یک
- اصل گواهینامه پایه دوم
- اصل و کپی کارت ملی و شناسنامه
- ۸ قطعه عکس ۳×۴ جدید، تمام‌رخ و پشت‌نویسی‌شده
هزینه گواهینامه پایه یک
| مورد | هزینه (تومان) | توضیحات |
|---|---|---|
| کلاس تئوری (آیین‌نامه و فنی) | ۳,۰۰۰,۰۰۰ | آموزش قوانین و مسائل فنی ماشین‌های سنگین، حدود ۲۰ ساعت |
| کلاس عملی (رانندگی) | ۵,۵۰۰,۰۰۰ | حدود ۱۵ جلسه تمرین با کامیون یا اتوبوس |
| معاینه چشم و تست عدم اعتیاد | ۴۰۰,۰۰۰ | برای تأیید سلامت جسمانی و روحی، الزامی است |
| کتاب و جزوه آموزشی | ۱۰۰,۰۰۰ | امکان دانلود رایگان PDF از سایت‌های معتبر |
| تمبر و واریزی‌ها | ۵۰,۰۰۰ | واریزی برای نیروی انتظامی و شهرداری |
| هزینه مردودی آزمون آیین‌نامه (هر بار) | ۲۰,۰۰۰ | در صورت عدم قبولی در آزمون تئوری |
| هزینه مردودی آزمون عملی (هر بار) | ۲۰۰,۰۰۰ | در صورت عدم قبولی در آزمون عملی |
| جمع کل (بدون مردودی) | ۹,۰۵۰,۰۰۰ | در صورت قبولی در آزمون‌ها در نوبت اول |
شرایط گواهینامه پایه دو
گواهینامه پایه ۲ برای رانندگی با خودروهای باربری تا حداکثر وزن و ظرفیت ۶ تن، خودروهای مسافربری با حداکثر ظرفیت ۲۶ نفر و همچنین خودروهای خدمات عمومی صادر می‌شود. برای دریافت این گواهینامه، لازم است شرایط زیر را داشته باشید:
- حداقل ۲ سال از زمان دریافت گواهینامه پایه ۳ گذشته باشد.
- سن متقاضی حداقل ۲۳ سال تمام باشد.
- داشتن گواهی سلامت جسمی و روحی معتبر از پزشک معتمد پلیس راهنمایی و رانندگی.
- گذراندن دوره‌های نظری و عملی مربوط به گواهینامه پایه ۲.
- قبولی در آزمون‌های تئوری و عملی گواهینامه پایه ۲ (رانندگی با مینی‌بوس و خاور).
- ارائه تست عدم اعتیاد.
مدارک مورد نیاز برای دریافت گواهینامه پایه ۲:
- اصل گواهینامه پایه ۳ رانندگی.
- اصل و کپی مدارک شناسایی (کارت ملی و شناسنامه).
- ۸ قطعه عکس ۳ در ۴.
هزینه گواهینامه پایه دو
| مورد | هزینه (تومان) |
|---|---|
| هزینه آموزش تئوری | ۲,۲۰۰,۰۰۰ |
| هزینه کلاس های عملی | ۶,۵۰۰,۰۰۰ |
| هزینه چشم پزشکی | ۱۰۰,۰۰۰ |
| هزینه کتاب آیین نامه پایه ۲ | ۱۰۰,۰۰۰ |
| هزینه گواهی و تست عدم اعتیاد | ۱۰۰,۰۰۰ |
| هزینه فیش های مربوطه | ۴۵,۰۰۰ |
| هزینه کل (حداقل و حداکثر) | ۸,۷۰۰,۰۰۰ تا ۸,۹۰۰,۰۰۰ |
شرایط دریافت گواهینامه پایه سه
گواهینامه پایه ۳ برای رانندگی با خودروهایی که حداکثر مجموع وزن و ظرفیت بار آن‌ها ۳.۵ تن است یا قادر به حمل حداکثر ۹ نفر سرنشین به‌جز راننده می‌باشند (مانند وانت نیسان با پلاک شخصی و ون) صادر می‌شود. این گواهینامه برای رانندگی با وسایل نقلیه خدمات عمومی ضروری نیست. برای دریافت این گواهینامه باید شرایط زیر را داشته باشید:
- داشتن حداقل ۱۸ سال سن
- ارائه گواهی سلامت روحی و جسمی معتبر از پزشک معتمد پلیس راهنمایی و رانندگی
- گذراندن دوره‌های نظری و عملی مربوط به گواهینامه پایه ۳
- قبولی در آزمون‌های تئوری و عملی گواهینامه پایه ۳
مدارک مورد نیاز برای دریافت گواهینامه پایه ۳:
- اصل و کپی مدارک شناسایی (کارت ملی و شناسنامه)
- ۸ قطعه عکس ۳x۴
مهم: از سال ۱۴۰۳ داشتن کارت پایان خدمت یا معافیت از سربازی برای آقایان الزامی نخواهد بود.
هزینه گواهینامه پایه سه
| مورد | هزینه (تومان) |
|---|---|
| کلاس تئوری (۱۵ تا ۱۷ ساعت) | ۲,۵۰۰,۰۰۰ |
| کلاس عملی (تا ۱۲ جلسه) | ۳,۵۰۰,۰۰۰ |
| تمبر مالیاتی (نیروی انتظامی و شهرداری) | ۴۰,۰۰۰ |
| هزینه مردودی در آزمون آیین‌نامه (هر بار) | ۵,۰۰۰ |
| اتلاف زمان (۱ هفته برای هر بار مردودی) | – |
| هزینه مردودی در آزمون عملی (هر بار) | ۱۵۰,۰۰۰ |
| چشم‌پزشکی و آزمایش خون | حدود ۲۰۰,۰۰۰ |
| کتاب آیین‌نامه | ۷۵,۰۰۰ |
| جمع کل هزینه‌ها | حداقل: ۵,۹۰۰,۰۰۰ تومان (بدون مردودی و خرید کتاب) حداکثر: ۶,۱۰۰,۰۰۰ تومان (با احتساب احتمالات) |
گواهینامه موتورسیکلت
این گواهینامه‌ها به ۴ دسته تقسیم می‌شوند:
الف–م: موتورهای برقی و بنزینی با حداکثر توان و حجم محدود
الف–۱: موتورهای دو یا سه چرخ با توان تا ۱۵ کیلووات
الف–۲: موتورهایی با توان تا ۳۵ کیلووات
الف: سایر موتورسیکلت‌های سنگین
شرایط سنی:
الف–م و الف–۱: حداقل ۱۶ سال
الف–۲: حداقل ۱۸ سال
الف: حداقل ۲۱ سال و داشتن حداقل ۲ سال سابقه گواهینامه الف–۲
شرایط گواهینامه موتور سیکلت
| نوع گواهینامه | شرایط |
|---|---|
| گواهینامه الف – م و الف – ۱ | حداقل ۱۶ سال تمام داشتن گواهی سلامت روحی و جسمی مورد تایید پزشک معتمد پلیس راهنمایی و رانندگی گذراندن دوره‌های نظری و عملی مربوطه قبول شدن آزمون‌های تئوری و عملی گواهینامه مورد نظر با موتورسیکلت متناظر |
| گواهینامه الف – ۲ | حداقل ۱۸ سال تمام داشتن گواهی سلامت روحی و جسمی مورد تایید پزشک معتمد پلیس راهنمایی و رانندگی گذراندن دوره‌های نظری و عملی مربوطه قبول شدن آزمون‌های تئوری و عملی گواهینامه مورد نظر با موتورسیکلت متناظر |
| گواهینامه الف | حداقل ۲۱ سال تمام گذشت حداقل ۲ سال از تاریخ دریافت گواهینامه الف – ۲ داشتن گواهی سلامت روحی و جسمی مورد تایید پزشک معتمد پلیس راهنمایی و رانندگی گذراندن دوره‌های نظری و عملی مربوطه قبول شدن آزمون‌های تئوری و عملی گواهینامه مورد نظر با موتورسیکلت متناظر |
| نکات مهم | افراد بالای ۲۴ سال تمام نیازی به دریافت گواهینامه الف – ۲ ندارند. متقاضیان گواهینامه موتورسیکلت که یکی دیگر از انواع گواهینامه را دارند، از شرط شرکت در آزمون تئوری آیین‌نامه معاف هستند. |
هزینه گواهینامه موتور سیکلت
| مورد | هزینه (تومان) |
|---|---|
| هزینه کلاس‌های تئوری 17 ساعته | 200,000 |
| هزینه کلاس‌های عملی | 480,000 |
| هزینه‌های خرد (شامل بازدید چشم، آزمایش خون، گروه خونی، عکس و …) | 180,000 |
| هزینه خرید کتاب آیین‌نامه موتور سیکلت | 100,000 |
| مجموع هزینه ثبت‌نام (حداقل) | 780,000 |
| مجموع هزینه ثبت‌نام (حداکثر) | 800,000 |
گواهینامه بین‌المللی
گواهینامه بین‌المللی یک مدرک است که به دارنده آن اجازه رانندگی موقت در کشورهای مختلف را می‌دهد. تنها افرادی که دارای گواهینامه ملی هستند، می‌توانند این گواهینامه را دریافت کنند.
این گواهینامه معمولاً بین ۱ تا ۳ سال اعتبار دارد و امکان تمدید آن وجود ندارد.
برای دریافت گواهینامه بین‌المللی، باید به سازمان جهانی اتومبیل‌رانی مراجعه کنید.
گواهینامه ویژه
طبق قانون، رانندگی با انواع خودروهای کشاورزی، صنعتی و کارگاهی نیازمند دریافت گواهینامه ویژه است. رانندگی با این وسایل بدون گواهینامه اختصاصی، به عنوان رانندگی بدون گواهینامه شناخته شده و مشمول مجازات‌هایی مانند حبس تعزیری و جریمه نقدی خواهد بود.
همچنین، هر نوع گواهینامه ویژه دارای کد اختصاصی خود است که در پشت آن درج می‌شود. رانندگی با خودرویی که کد درج‌شده در گواهینامه با آن مطابقت ندارد، یا استفاده از گواهینامه ویژه برای رانندگی با خودروهایی که نیاز به گواهینامه پایه یک، دو یا سه دارند، به عنوان رانندگی بدون گواهینامه تلقی می‌شود.
وسایلی مانند جرثقیل، بیل مکانیکی، گریدر، تراکتور و لیفتراک از جمله خودروهایی هستند که برای رانندگی با آن‌ها باید گواهینامه رانندگی ویژه داشته باشید. هرکدام از این خودروها دارای قوانین و آیین‌نامه‌های ایمنی خاص خود هستند و به همین دلیل، گواهینامه مخصوص برای هر کدام متفاوت است.