قاعدگی (Menstruation)
قاعدگی که به آن عادت ماهانه، دَشتان، پریود یا حیض هم گفته می‌شود، به جریان خون از پوشش داخلی رحم گفته می‌شود. این روند به‌طور منظم در زنان و برخی گونه‌های پستانداران از دوران بلوغ تا یائسگی رخ می‌دهد. معمولاً قاعدگی در زنان باردار و شیرده اتفاق نمی‌افتد و در این دوران متوقف می‌شود.
مدت زمان خون‌ریزی قاعدگی معمولاً بین ۳ تا ۵ روز است، اما ممکن است از ۲ تا ۱۵ روز نیز متفاوت باشد. هر سیکل قاعدگی به‌طور متوسط ۲۸ روز طول می‌کشد و یک سیکل طبیعی بین ۲۱ تا ۳۵ روز متغیر است.
ترکیب و ویژگی‌های خون قاعدگی
به جای اصطلاح «خون قاعدگی»، ترکیب قاعدگی اصطلاح دقیق‌تری است. ترکیب قاعدگی شامل موارد زیر است:
- خون
- موکوس سرویکس (مخاط دهانه رحم)
- ترشحات واژن
- بافت اندومتر رحم
رنگ این ترکیب معمولاً قهوه‌ای متمایل به قرمز و کمی تیره‌تر از خون طبیعی است.
لخته‌های قاعدگی
در بسیاری از زنان، بافت پوششی اندومتر رحم طی قاعدگی ریزش می‌کند و همراه خون بیرون می‌آید. این قطعات بافتی، که اغلب با خون مخلوط هستند، به نام لخته قاعدگی شناخته می‌شوند. معمولاً در زنانی که جریان خون قاعدگی شدیدتری دارند، این لخته‌ها دیده می‌شوند و گاهی به اشتباه با سقط زودرس رویان اشتباه گرفته می‌شوند. آنزیمی به نام پلاسمین که در بافت اندومتر وجود دارد، مانع از تشکیل لخته در ترکیب مایع قاعدگی می‌شود.
مقدار آهن از دست رفته در قاعدگی
مقدار آهن از دست رفته در هر سیکل قاعدگی نسبتاً کم است. مطالعات نشان داده‌اند که بسیاری از زنانی که دچار کمبود آهن هستند، دلیل آن معمولاً مشکلات دستگاه گوارش است و نه خون‌ریزی قاعدگی.
| عامل | توضیح |
|---|---|
| از دست رفتن آهن | مقدار اندک و معمولاً ناچیز |
| مشکلات دستگاه گوارش | ۸۶٪ زنانی که کمبود آهن داشتند، بیماری گوارشی داشتند و به اشتباه قاعدگی مقصر دانسته شد |
منارک و دوران پسا قاعدگی
اولین تجربهٔ قاعدگی در سن بلوغ منارک نامیده می‌شود. متوسط سن بروز منارک ۱۳ سال است، هرچند این سن می‌تواند بین ۸ تا ۱۸ سال متفاوت باشد.
دوران قبل از پسا قاعدگی به زمانی گفته می‌شود که قدرت باروری زنان کاهش یافته و دفعات خون‌ریزی قاعدگی کم می‌شود. پسا قاعدگی زمانی است که خون‌ریزی قاعدگی به‌طور کامل متوقف شده و باروری از بین می‌رود. در کشورهای غربی، پسا قاعدگی معمولاً در اواخر دهه ۴۰ و ۵۰ سالگی رخ می‌دهد.
تجربیات فیزیکی در دوران قاعدگی
تغییرات فیزیکی متعددی در زنان در طول چرخه قاعدگی رخ می‌دهد که اغلب ناشی از تغییرات سطح هورمون‌های جنسی است. شایع‌ترین تجربه‌ها شامل موارد زیر است:
- کرامپ قاعدگی: انقباضات عضلات رحم که باعث درد می‌شوند.
- احتباس آب: تورم بافت پستانی و احساس ناراحتی در سینه‌ها.
- تغییر در فعالیت جنسی و سطح انرژی.
- خستگی و تهوع که ممکن است شدت متفاوتی داشته باشد.
این مجموعه تغییرات گاهی به‌عنوان سندرم پیشاقاعدگی (PMS) شناخته می‌شوند و شدت آن‌ها از فردی به فرد دیگر و از یک چرخه تا چرخه دیگر متفاوت است.
روش‌های کنترل تغییرات فیزیکی
| روش‌ها | توضیح |
|---|---|
| رژیم غذایی سالم | مصرف میوه، سبزیجات و مواد مغذی برای کاهش تورم و خستگی |
| کاهش مصرف نمک و کافئین | کمک به کاهش احتباس آب و ناراحتی‌های پستانی |
| کاهش مصرف الکل | کاهش تغییرات هورمونی و بهبود کیفیت خواب |
| برنامهٔ ورزشی منظم | افزایش گردش خون، کاهش کرامپ و بهبود روحیه |
دردهای شکمی قاعدگی (دیسمنوره)
بسیاری از زنان در دوران قاعدگی دردهای شکمی شدید را تجربه می‌کنند. این دردها ناشی از انقباض عضلات رحم و عضلات اطراف رحم است که به منظور بیرون راندن مایع قاعدگی ایجاد می‌شود.
انقباضات عضلانی رحم با افزایش تولید پروستاگلاندین‌ها از بافت پوششی رحم همراه است. این دردها به نام دیسمنورهٔ اولیه شناخته می‌شوند. دیسمنورهٔ اولیه معمولاً در یک تا دو سال اول پس از شروع قاعدگی رخ می‌دهد و ممکن است تا دوران یائسگی ادامه یابد، اما در بسیاری از زنان بعد از اواسط ۲۰ سالگی به تدریج کاهش می‌یابد.
نشانه‌ها و شدت دیسمنوره
گاهی دردهای قاعدگی می‌توانند ناتوان‌کننده باشند. شدت علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است و دلیل این تفاوت هنوز به‌طور کامل مشخص نیست.
نشانه‌های شایع شامل:
- درد انتشار یابنده به هیپ، پشت و ران
- تهوع
- اسهال یا یبوست مکرر
- روش‌های درمان دیسمنوره
درمان دیسمنوره معمولاً بر کاهش سطح پروستاگلاندین یا کنترل درد متمرکز است:
| روش درمان | توضیح |
|---|---|
| داروهای ضد پروستاگلاندین | کاهش انقباضات عضلانی و تسکین درد |
| داروهای ضدبارداری | تنظیم هورمون‌ها و کاهش شدت قاعدگی |
| داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) | شامل ایبوپروفن و ناپروکسن برای سرکوب علائم التهابی و درد |
| روش‌های غیردارویی | استراحت، کمپرس گرم، ورزش سبک و تکنیک‌های آرام‌سازی |
تجربیات روانی
برخی زنان در دوران قاعدگی اختلالات روانی و تغییرات خلقی را تجربه می‌کنند که شدت آن از تحریک‌پذیری تا خستگی یا گریه متغیر است. این تغییرات روحی-روانی به نام سندرم پیش از قاعدگی (PMS) شناخته می‌شوند و شیوع آن بین ۳۰–۳٪ گزارش شده است.
در برخی موارد، علائم شدید پیش از قاعدگی ممکن است ناشی از اختلال ملال پیش از قاعدگی باشد که نیاز به درمان دارد. این اختلالات شامل:
اضطراب
افسردگی
به ندرت، در افرادی که استعداد ژنتیکی برای اپیزودهای روان‌آشوبی دارند، قاعدگی می‌تواند منجر به آغاز روان‌آشوبی قاعدگی شود.
خون‌ریزی غیرطبیعی رحم
یک دوره قاعدگی طبیعی در زنان در سن باروری حدود ۲۸ روز است که خون‌ریزی بین ۳ تا ۷ روز و به حجم ۲۰–۸۰ میلی‌لیتر رخ می‌دهد. هرگونه تغییر در مدت یا مقدار خون‌ریزی، به عنوان خون‌ریزی غیرطبیعی رحم شناخته می‌شود.
انواع خون‌ریزی غیرطبیعی رحم:
| نوع خون‌ریزی | توضیح |
|---|---|
| پلی‌منوره | دوره قاعدگی کمتر از ۲۱ روز |
| اولیگومنوره | دوره قاعدگی بیش از ۳۵ روز |
| هایپرمنوره | میزان خون‌ریزی بیش از ۷ روز |
| متروراژی | خون‌ریزی نامنظم |
| منوراژی | حجم خون‌ریزی بیش از ۸۰ میلی‌لیتر |
علل شایع خون‌ریزی غیرطبیعی:
- عفونت
- آی‌یودی
- فشار روانی
- کیست تخمدان
- سوءتغذیه
- بدخیمی
- اختلالات هورمونی
- مصرف دارو
- حاملگی
موارد جذب خون قاعدگی
زنان برای جذب خون قاعدگی از محصولات مختلف بهداشتی استفاده می‌کنند، از جمله:
نوار بهداشتی: دستمالی مشابه پوشک نوزاد اما کوچکتر، که در لباس زیر قرار می‌گیرد تا خون را جذب کند.
تامپون: شبیه نوار بهداشتی است اما در داخل مهبل قرار می‌گیرد و از طریق نخ انتهایی برای بیرون کشیدن استفاده می‌شود. جنس آن معمولاً از پنبه است و با فروکننده‌ای در داخل مهبل قرار داده می‌شود.
فنجان قاعدگی، پدها، حوله و دیگر محصولات
چرخهٔ قاعدگی
چرخهٔ قاعدگی یا سیکل قاعدگی به مجموعه تغییرات فیزیولوژیکی گفته می‌شود که در زنان بارور برای آمادگی تولیدمثل رخ می‌دهد. طی این چرخه، هر ماه یک تخمک بالغ می‌شود و پوشش داخلی رحم برای نگهداری جنین آماده می‌گردد. اگر لقاح انجام نشود، تخمک و بافت رحم ریزش کرده و قاعدگی رخ می‌دهد. این فرایند از دوران بلوغ تا یائسگی ادامه دارد و در دوران بارداری یا شیردهی متوقف می‌شود.
مدت خون‌ریزی قاعدگی معمولاً ۳–۵ روز طول می‌کشد، اما ممکن است بین ۲ تا ۸ روز متفاوت باشد. هر سیکل قاعدگی به‌طور متوسط ۲۸ روز طول می‌کشد و حجم متوسط خون‌ریزی در هر سیکل حدود ۳۵ میلی‌لیتر است.
مراحل چرخه قاعدگی
چرخه قاعدگی تحت کنترل سیستم اندوکرین است و به سه مرحله اصلی تقسیم می‌شود:
فاز فولیکولار (روز ۱–۱۴)
- روز ۱–۵: فاز پریودی یا عادت ماهانه، که طی آن پوشش داخلی رحم ریزش می‌کند و خون از طریق واژن خارج می‌شود. طول پریود معمولاً ۳–۵ روز است، اما ۳–۷ روز نیز طبیعی است.
- روز ۶–۱۴: رشد پوشش داخلی رحم و فولیکول‌ها در تخمدان تحت تاثیر هورمون‌های استروژن و FSH. در روزهای ۱۰–۱۴، یک فولیکول به تخمک بالغ تبدیل می‌شود.
فاز اوولاسیون (تخمک‌گذاری، حدود روز ۱۴ در سیکل ۲۸ روزه)
- افزایش ناگهانی هورمون LH باعث آزاد شدن تخمک از تخمدان می‌شود.
- فاز لوتئال (روز ۱۵–۲۸)
- تخمک از لوله‌های فالوپ به سمت رحم حرکت می‌کند.
- هورمون پروژسترون پوشش رحم را برای بارداری آماده می‌کند.
- اگر لقاح صورت نگیرد، سطح استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد و پوشش رحم ریزش می‌کند (قاعدگی).
تقسیم‌بندی دیگر فازهای چرخه قاعدگی
برخی منابع چرخه قاعدگی را به سه فاز دیگر نیز تقسیم می‌کنند:
- فاز قاعدگی یا خون‌ریزی
- فاز تکثیری یا پرولیفراتیو
- فاز ترشحی
نکات مهم
هر چرخه از روز اول خون‌ریزی قاعدگی شروع می‌شود.
روش‌های هورمونی جلوگیری از بارداری با تغییر سطح هورمون‌ها از بارداری جلوگیری می‌کنند.
جدول خلاصه مراحل چرخه قاعدگی
| فاز | روزهای سیکل | تغییرات اصلی |
|---|---|---|
| فولیکولار (پریودی و رشد) | ۱–۱۴ | ریزش پوشش داخلی رحم، رشد فولیکول و ضخیم شدن آندومتر |
| اوولاسیون | ~۱۴ | آزاد شدن تخمک از تخمدان تحت تاثیر هورمون LH |
| لوتئال | ۱۵–۲۸ | حرکت تخمک، افزایش پروژسترون، آماده‌سازی رحم برای بارداری |
نمایش تبلیغات شما در تمام صفحات داخلی وبسایت به همراه دریافت لینک فالو برای بهبود سئو سایت تان. برای مشاوره و رزرو روی لینک زیر کلیک کنید