بیوگرافی داریوش مهرجویی
داریوش مهرجویی (Dariush Mehrjui) از بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین کارگردانان تاریخ سینمای ایران است. او نه‌تنها در مقام کارگردان، بلکه به‌عنوان نویسنده، فیلمنامه‌نویس، تهیه‌کننده، مترجم، تدوینگر، طراح صحنه، و حتی نوازنده شناخته می‌شود. او در تاریخ ۱۷ آذر ۱۳۱۸ در تهران به دنیا آمد و از دهه ۱۳۴۰ تا زمان مرگش، حضور پررنگی در سینمای ایران داشت. فیلم‌هایی مانند «گاو»، «هامون»، «دایره مینا»، «اجاره‌نشین‌ها» و «سنتوری» او را به یکی از جریان‌سازترین چهره‌های هنری ایران بدل کردند. مهرجویی از اعضای هیئت مدیره موزه هنرهای معاصر نیز بود و در حوزه ترجمه و ادبیات نیز آثار مهمی را منتشر کرده است.
دوران کودکی و تحصیل داریوش مهرجویی
درباره خانواده او اطلاعات دقیقی منتشر نشده، اما خودش در مصاحبه‌هایی از تأثیر فضای مذهبی خانواده، به‌ویژه مادربزرگش، سخن گفته است. داریوش در دوران کودکی به موسیقی علاقه‌مند شد و سنتور نواختن را نزد پدرش آموخت. بعدها پیانو را نیز تجربه کرد. در ۱۷ سالگی به سینما علاقه‌مند شد و برای فهم بهتر آثار غربی، تصمیم گرفت زبان انگلیسی را یاد بگیرد.
در سن ۲۰ سالگی برای ادامه تحصیل به ایالات متحده مهاجرت کرد و در دانشگاه UCLA در رشته فلسفه تحصیل کرد. در این دوران، سردبیری نشریه «پارس» را نیز بر عهده گرفت. او در همین ایام با فیلم و زبان سینما به‌شکل علمی‌تر آشنا شد و به‌تدریج به‌سمت فیلمسازی کشیده شد.
آغاز فعالیت سینمایی داریوش مهرجویی
مهرجویی پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۴۵، نخستین فیلم خود را با عنوان «الماس ۳۳» ساخت؛ فیلمی پرهزینه و بلندپروازانه با حضور بازیگران خارجی مانند نانسی کووک. با اینکه «الماس ۳۳» در گیشه موفق نبود، اما نشان داد که کارگردانی با نگاه متفاوت وارد سینمای ایران شده است.
نقطه عطف کارنامه مهرجویی با ساخت فیلم «گاو» (۱۳۴۸) رقم خورد. فیلمی اقتباسی از داستان غلامحسین ساعدی که در جشنواره‌های بین‌المللی خوش درخشید و سینمای ایران را به جهان معرفی کرد.
آثار ماندگار داریوش مهرجویی
از مهم‌ترین فیلم‌های او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گاو (۱۳۴۸): اثر ماندگار با بازی عزت‌الله انتظامی که تحولی بنیادین در سینمای ایران ایجاد کرد.
- دایره مینا (۱۳۵۳): فیلمی اجتماعی درباره بازار سیاه خون که منجر به تأسیس سازمان انتقال خون شد.
- اجاره‌نشین‌ها (۱۳۶۵): فیلمی طنزآلود با لایه‌های اجتماعی که پرفروش‌ترین فیلم سال شد.
- هامون (۱۳۶۸): یکی از محبوب‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران با بازی درخشان خسرو شکیبایی.
- سارا (۱۳۷۱): اقتباسی از «خانه عروسک» هنریک ایبسن، با بازی درخشان نیکی کریمی.
پری، لیلا، درخت گلابی، بمانی، مهمان مامان، سنتوری: آثار متفاوتی که هر کدام زاویه‌ای از دغدغه‌های اجتماعی و فلسفی او را بازتاب می‌دادند.
فیلم‌های توقیف شده و سانسور شده داریوش مهرجویی
مهرجویی در کارنامه خود با محدودیت‌های فراوانی روبرو بود. تعدادی از آثار مهم او سال‌ها در توقیف بودند یا به‌شدت سانسور شدند:
- گاو (پیش از انقلاب با تأخیر اکران شد)
- دایره مینا (سه سال توقیف بود)
- بانو (۱۳۷۰، سال‌ها توقیف بود)
- سنتوری (۱۳۸۵، هیچ‌گاه در سینماها اکران نشد)
یکی از هنرمندانی که در فیلم ماندگار سنتوری با داریوش مهرجویی همکاری داشت، کتایون ریاحی بود. این بازیگر با تجربه، سال‌ها در سینما و تلویزیون ایران فعالیت کرده و در کنار کارگردانان بزرگی چون مهرجویی درخشان ظاهر شده است. برای آشنایی بیشتر با زندگی، آثار و فعالیت‌های هنری او، پیشنهاد می‌کنیم بیوگرافی کامل کتایون ریاحی را مطالعه کنید.
- لامینور (۱۴۰۰، اجازه نمایش نیافت)
زندگی شخصی و خانوادگی داریوش مهرجویی
داریوش مهرجویی دو بار ازدواج کرد. همسر اولش فریار جواهریان، معمار سرشناس ایرانی بود که از او صاحب دو فرزند به نام‌های مریم و صفا شد. پس از جدایی، با وحیده محمدی‌فر ازدواج کرد که خود هنرمند و همکار دیرینه‌اش در برخی پروژه‌ها بود. حاصل ازدواج دوم او دختری به نام مونا مهرجویی است که در عرصه نقاشی فعالیت دارد.
سایر فعالیت‌های فرهنگی و هنری داریوش مهرجویی
مهرجویی علاوه‌بر سینما در حوزه ادبیات نیز بسیار فعال بود. او آثاری از جمله «جهان هولوگرافیک» را ترجمه کرد و خود نویسنده چندین فیلمنامه و داستان بود. وی همچنین در برخی فیلم‌ها نقش نوازنده، بازیگر یا تدوینگر را بر عهده داشت.
جوایز و افتخارات داریوش مهرجویی
داریوش مهرجویی در طول زندگی حرفه‌ای خود جوایز متعددی از جشنواره‌های داخلی و بین‌المللی دریافت کرد، از جمله:
- جایزه فیپرشی (FIPRESCI) در جشنواره‌های ونیز و برلین
- جایزه صدف طلایی
- جایزه هوگوی نقره‌ای از جشنواره شیکاگو
- شوالیه ادب و هنر از دولت فرانسه
- جوایز متعدد از جشنواره‌های فجر، مسکو، کن و توکیو
قتل فجیع داریوش مهرجویی و همسرش
در شامگاه ۲۲ مهر ۱۴۰۲، خبر قتل تکان‌دهنده داریوش مهرجویی و همسرش وحیده محمدی‌فر ایران را در شوک فرو برد. دختر او حوالی ساعت ۲۲:۲۵ وارد خانه پدرش شد و با پیکر خون‌آلود آنها روبرو شد. بررسی‌ها نشان داد که آن دو با ضربات چاقو به قتل رسیده‌اند.
مظنون اصلی پرونده که سابقه همکاری با آنها را داشت، پس از چند روز شناسایی و دستگیر شد. انگیزه قتل، مشکلات مالی و انتقامجویانه عنوان شد. این قتل دردناک، پایانی تلخ بر زندگی هنرمندی بود که با تمام فشارها و سانسورها، هرگز از بیان حقیقت باز نایستاد.