زندگینامه آتیلا پسیانی
آتیلا پسیانی، بازیگر، کارگردان و چهره‌ی برجسته‌ی تئاتر و سینمای ایران، در تاریخ ۱۰ اردیبهشت ۱۳۳۶ در تهران متولد شد. او فرزند جمیله شیخی، بازیگر و هنرمند شناخته‌شده‌ی تئاتر و تلویزیون، و هلال پسیانی، خلبان هواپیماهای جت جنگنده، بود. پدرش را در سنین نوزادی از دست داد و تربیت او بر عهده‌ی مادرش قرار گرفت؛ زنی که عشق به هنر را از همان کودکی در جان فرزندش کاشت.
آغاز مسیر هنری آتیلا پسیانی
پسیانی از همان کودکی علاقه‌ی زیادی به نمایش داشت و با اجرای نمایش‌های کودکانه برای هم‌سالانش، نخستین جرقه‌های علاقه به بازیگری در او روشن شد. در سن ۱۰ سالگی، برای اولین بار با بازی در تئاتر «حکومت زمان خان» اثر میرزا آقا تبریزی، وارد دنیای بازیگری شد و از آن پس، این مسیر را به‌صورت جدی دنبال کرد.
در سن ۱۶ سالگی به کارگاه نمایش، یکی از مهم‌ترین نهادهای هنری پیش از انقلاب، پیوست. ورود او به این مجموعه با مخالفت شدید مادرش همراه بود، اما عزم راسخ آتیلا، او را به قلب تئاتر حرفه‌ای ایران کشاند. او با اساتیدی چون بهرام بیضایی، حمید سمندریان و شمیم بهار کار کرد و در نهایت، در سال ۱۳۶۱ موفق به اخذ مدرک لیسانس بازیگری و کارگردانی تئاتر از دانشگاه تهران شد.
فعالیت‌های تئاتری
پسیانی بیش از ۵۰ سال در صحنه‌ی تئاتر ایران حضوری فعال داشت. او از پیشگامان تئاتر تجربی در ایران بود و با راه‌اندازی گروه تئاتر “بازی” به همراه همسرش فاطمه نقوی، تلاش بسیاری برای ارتقای هنر نمایش در ایران کرد. او بیش از ۴۰ نمایش را روی صحنه برد، که برخی از مهم‌ترین آثارش عبارت‌اند از:
- «هفت‌خان رستم»
- «تراژدی اسف‌آبار»
- «شکل چیزها»
- «خشکسالی و دروغ»
- «شازده احتجاب»
- «ملکه زیبای لی‌نین»
فعالیت‌های سینمایی آتیلا پسیانی
پسیانی فعالیت سینمایی خود را در دهه ۱۳۴۰ با فیلم کوتاه «گم‌شده‌ای به‌نام آرتیست» آغاز کرد، اما حضور جدی‌تر او در سینما از سال ۱۳۶۰ با فیلم «عفریت» کلید خورد. از آن پس در بیش از ۸۰ فیلم سینمایی به ایفای نقش پرداخت. تنوع نقش‌هایش و قدرت بازیگری او باعث شد هم در نقش‌های جدی و هم در نقش‌های مکمل خوش بدرخشد.
برخی از فیلم‌های شاخص او عبارت‌اند از:
- طلسم (۱۳۶۵)
- زیر پوست شهر (رخشان بنی‌اعتماد)
- آژانس شیشه‌ای (ابراهیم حاتمی‌کیا)
- مهمان مامان (داریوش مهرجویی)
- چهارشنبه‌سوری (اصغر فرهادی)
- سعادت‌آباد
- خانه دختر
- مغزهای کوچک زنگ‌زده
- قصیده گاو سفید
حضور در تلویزیون
پسیانی در سریال‌های متعددی نیز ایفای نقش کرد. نخستین حضور او در تلویزیون به سال ۱۳۵۶ در سریال «لحظه» برمی‌گردد. از جمله آثار ماندگار او در تلویزیون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- محله برو بیا (۱۳۶۱)
- همسایه‌ها
- ساختمان ۸۵
- خوب، بد، زشت
- دودکش ۲
- بی‌گناه (آخرین نقش آفرینی در نمایش خانگی، ۱۴۰۲)
زندگی شخصی آتیلا پسیانی
آتیلا پسیانی در سال ۱۳۵۶ با فاطمه نقوی، بازیگر تئاتر و تلویزیون، آشنا شد و این آشنایی به ازدواج انجامید. حاصل این ازدواج دو فرزند به نام‌های:
- ستاره پسیانی (متولد ۱۳۶۱) – بازیگر شناخته‌شده تئاتر و سینما
- خسرو پسیانی – بازیگر و فعال در حوزه تئاتر
او و همسرش در سال ۱۳۶۸ گروه تئاتر «بازی» را بنیان نهادند که به یکی از مهم‌ترین گروه‌های تئاتری پس از انقلاب تبدیل شد.
مادر آتیلا پسیانی، جمیله شیخی
جمیله شیخی، متولد تبریز، بازیگر توانای تئاتر، تلویزیون و سینمای ایران بود. او در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ شمسی از جمله چهره‌های فعال در عرصه نمایش بود و با بزرگانی چون حمید سمندریان، علی نصیریان، و جعفر والی همکاری داشت. پس از درگذشت همسر اولش، با مهدی قریشی ازدواج کرد و از او دختری به‌نام آتوسا قریشی دارد که او نیز در حوزه بازیگری فعالیت دارد.
سبک و ویژگی بازیگری
پسیانی به دلیل انعطاف بالا در ایفای نقش‌ها، همواره مورد تحسین منتقدان و همکارانش بود. او در بسیاری از فیلم‌ها و نمایش‌ها، نقش‌هایی بسیار متفاوت و خاص را ایفا می‌کرد و یکی از معدود بازیگرانی بود که هم در نقش‌های کمدی، هم در نقش‌های جدی، و هم در قالب‌های فرمال و تجربی توانایی چشمگیری داشت.
بیماری و درگذشت آتیلا پسیانی
در سال‌های پایانی عمر، پسیانی به بیماری سرطان مبتلا شد. او برای درمان به فرانسه رفت و مدتی در آنجا بستری بود. سرانجام در تاریخ ۱۴ مهر ۱۴۰۲ در سن ۶۶ سالگی درگذشت.
پیکر او در ۱۹ مهر ۱۴۰۲ به ایران بازگردانده شد و با بدرقه جمع زیادی از هنرمندان در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
نکوداشت و یادبودها
در ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۲، مراسم نکوداشتی به مناسبت تولد او در خانه هنرمندان ایران برگزار شد. در این مراسم، هنرمندانی چون پرویز پرستویی، رضا کیانیان، نوید محمدزاده، محمد چرم‌شیر و فاطمه نقوی حضور داشتند. چهره‌ی نحیف او در این مراسم، گمانه‌زنی‌ها درباره بیماری‌اش را تقویت کرد.
آخرین آثار و فعالیت های آتیلا پسیانی
- آخرین حضور تلویزیونی او، سریال «بی‌گناه» به کارگردانی مهران احمدی بود.
- آخرین فیلم‌هایی که با حضور او ساخته شد شامل «علف‌زار»، «قصیده گاو سفید» و «برادران لیلا» هستند.
آتیلا پسیانی، نه فقط یک بازیگر، بلکه نماد تعهد و اصالت در هنر ایران بود. او با نگاهی نوگرا، سبک تجربی و جسورانه در تئاتر، و توانایی درک عمیق شخصیت‌ها، تأثیری عمیق بر هنرهای نمایشی ایران گذاشت. نام او همواره در یاد اهالی هنر و دوستداران تئاتر و سینما باقی خواهد ماند.
ترلان پروانه نیز از جمله بازیگران جوان و بااستعداد سینمای ایران است که در کنار بزرگان زیادی همچون آتیلا پسیانی ایفای نقش کرده است. اگر علاقه‌مند به آشنایی با زندگی هنری او هستید، بیوگرافی ترلان پروانه را از دست ندهید.