مردم بختیاری
مردم بختیاری (یا لر بختیاری / ایل بختیاری) یکی از ایلات قوم لر ساکن در جنوب‌غرب ایران هستند که به‌طور گسترده‌ای در استان‌های زیر زندگی می‌کنند:
- خوزستان
- چهارمحال و بختیاری
- اصفهان
- لرستان
در گذشته، تمام نواحی محل سکونت بختیاری‌ها به عنوان «سرزمین بختیاری» یا «کوه‌های بختیاری» شناخته می‌شد. این مردم به زبان لری با گویش لری بختیاری سخن می‌گویند.
ایل بختیاری از دو شاخهٔ اصلی به نام‌های چهارلنگ و هفت‌لنگ تشکیل شده است. شاخهٔ چهارلنگ به پنج باب و شاخهٔ هفت‌لنگ به چهار باب تقسیم می‌شود. هر باب نیز از چندین طایفه تشکیل شده است. این ساختار اجتماعی که به نمودار سازمانی ایل بختیاری معروف است، به قرن شانزدهم میلادی بازمی‌گردد و بر اساس نظامی خاص از نظر طبقاتی و مالیاتی درون طوایف بختیاری شکل گرفته است.
پراکندگی قوم بختیاری
| قومیت | استان | شهرستان‌های محل سکونت |
|---|---|---|
| لرهای بختیاری | خوزستان | دزفول، شوشتر مسجدسلیمان، لالی، اندیکا، هفتگل، ایذه، باغملک، رامهرمز، اهواز، هندیجان، آبادان، دژپارت، هفتکل، صیدون، امیدیه، آغاجاری، بهبهان، ماهشهر، شوش، اندیمشک |
| لرهای بختیاری | چهارمحال و بختیاری | تمام استان به جز سامان |
| لرهای بختیاری | لرستان | دورود، الیگودرز، ازنا |
| لرهای بختیاری | مرکزی | خمین، شازند |
| لرهای بختیاری | اصفهان | شاهین شهر، فریدن؛ اصفهان، فولادشهر، سپاهان شهر؛ فریدونشهر، نجف آباد، چادگان، بویین میاندشت، زرین شهر، خمینی شهر؛ بهارستان |
| لرهای بختیاری | بوشهر | جم، عسلویه |
| لرهای بختیاری | زنجان | دهستان درسجین |
جمعیت بختیاری‌ها
بر اساس کتاب بختیاریکا، جمعیت مردم بختیاری به شرح زیر تخمین زده شده است:
- بختیاری‌های تک‌زبانه: حدود ۲ میلیون نفر
- بختیاری‌های دوزبانه و فراموش‌کنندگان زبان مادری: حدود ۲ میلیون نفر
برخی منابع دیگر نیز جمعیت ایل بختیاری را حدود ۴ میلیون نفر برآورد کرده‌اند (تاریخ ارائه‌شده در منابع ذکر نشده است)..
ایلات بختیاری
ایل بختیاری از دو شاخه اصلی تشکیل شده است: هفت‌لنگ و چهارلنگ. در زیر، به برخی از مهم‌ترین ایلات این دو شاخه اشاره شده است:
- هفت‌لنگ
- بختیاروند (بهداروند)
- دینارانی
- بابادی
- دورکی
- چهارلنگ
- میوند (ممی‌وند)
- کیان ارثی
- موگویی
- ذلکی
- ممصالح
تمام ایل بختیاری و لرهای بختیاری‌تبار از این ۹ ایل می‌باشند یا اصالتشان به این ایلات برمی‌گردد.
پوشاک بختیاری
پوشاک مردان و زنان بختیاری بخشی از فرهنگ و لباس‌های مردم لُر است که در تمامی مناطق بختیاری‌نشین با تفاوت‌های جزئی یکسان هستند. این پوشش‌ها، اصیل‌ترین نوع لباس است که پیشینه‌ای به دوران باستانی ایران باز می‌گردد.
مردان بختیاری
پوشش مردان بختیاری شامل کلاه نمدی، چوقا، قبا، شال و شلوار گشاد سیاه رنگ (دبیت) و کفش گیوه است. این لباس‌ها بیش از دو هزار و هفتصد سال قدمت دارند و به‌طور کامل هویت و فرهنگ بختیاری‌ها را نشان می‌دهند.
- کلاه نمدی: کلاه نمدی به رنگ‌های مشکی و قهوه‌ای وجود دارد. این کلاه از کرک‌های بز ساخته شده و نوع مرغوب آن کلاه خسروی نام دارد.
- چوقا: نوعی بالاپوش مردانه که از نخ‌های پشم گوسفند بافته می‌شود. این پوشش، آب را به خود جذب نمی‌کند و تا زانوها را می‌پوشاند.
- شلوار دبیت: شلوار مشکی از پارچه دبیت که به عنوان لباس رسمی مردان بختیاری محسوب می‌شود.
- شال: پارچه‌ای سفید که به‌عنوان کمربند استفاده می‌شود و شلوار دبیت را ثابت نگه می‌دارد.
- گیوه: کفشی که رویه آن از پنبه است و طبیعتی خنک و نرم دارد. رنگ کف آن معمولاً سیاه یا بنفش است.
زنان بختیاری
پوشاک زنان بختیاری شامل لَچَک، زیرلچک، مینا، بند سوزن، دستمال، پیراهن، شلوار قِری و کفش می‌باشد.
- لَچَک: کلاهی است که با سوزن به مینا متصل می‌شود و با منجوق‌های ریز تزیین می‌شود.
- زیرلچکی: سکه‌های طلا یا نقره که به‌عنوان تزیین در قسمت گره لچک قرار می‌گیرد.
- مینا: روسری بلند از پارچه نازک حریر که در رنگ‌های مختلف استفاده می‌شود.
- بند سوزن: ریسمانی پر از مهره و زینت‌آلات که از پشت سر تا کمرگاه آویزان می‌شود.
- دستمال: دستمال ابریشمی مشکی که به‌عنوان پیشانی‌بند استفاده می‌شود.
- پیراهن: پیراهنی آستین‌بلند و چاکدار که معمولاً تا بالای زانو می‌رسد.
- شلوار قِری: دامنی با چین‌های فراوان که پایین بدن را می‌پوشاند.
- کفش: در گذشته زنان هم گیوه می‌پوشیدند، اما امروزه بیشتر از کفش‌های چرمی مشکی به نام اُرسی استفاده می‌کنند.
