قله دماوند و شکوه البرز
قله دماوند، بلندترین آتشفشان آسیا، نه‌تنها نماد طبیعت ایران بلکه بخش مهمی از هویت فرهنگی، اساطیری و تاریخی کشور است. این کوه در بخش لاریجان شهرستان آمل، استان مازندران قرار دارد و به‌دلیل ویژگی‌های منحصر به‌فرد، در سال ۱۳۸۷ به‌عنوان نخستین اثر طبیعی ملی ایران به ثبت رسیده است.
کوه دماوند کجاست؟
دماوند در بخش مرکزی رشته‌کوه البرز و جنوب دریای خزر قرار گرفته است. این کوه در روزهای صاف از شهرهایی مانند تهران، قم، ورامین و حتی دریای مازندران قابل مشاهده است.
مسیرهای دسترسی به دماوند
برای صعود، رایج‌ترین مسیر جبهه جنوبی است که شامل آبشار یخی نیز می‌شود. مسیرهای صعود به چهار جبهه اصلی تقسیم شده‌اند و دارای جان‌پناه‌هایی برای کوهنوردان هستند.
ویژگی‌های جغرافیایی و ارتفاع کوه دماوند
ارتفاع دماوند حدود ۵۶۷۰ متر است و از نظر ارتفاع نسبی، دوازدهمین قله بلند جهان به شمار می‌آید. فشار هوا در قله نصف فشار هوا در سطح دریاست.
آب و هوای کوه دماوند
قله دماوند زمستان‌هایی با دمای تا منفی ۶۰ درجه دارد. میانگین بارندگی در ارتفاعات ۱۴۰۰ میلی‌متر است و بیشتر به‌صورت برف است.
وجه تاریخی و فرهنگی دماوند
- دماوند در متون آشوری و بلعمی آمده است.
- در شاهنامه، محل زندانی شدن ضحاک و پرتاب تیر آرش کمانگیر معرفی شده است.
- در دوران مختلف تاریخی، نماد ملی ایران بوده و حتی روی اسکناس‌ها نیز تصویر آن دیده می‌شود.
نام و ریشه‌شناسی
نام دماوند از «دم + آوند» گرفته شده، به‌معنای «دارای بخار» که به ماهیت آتشفشانی آن اشاره دارد. نام‌های دیگر آن شامل «بیکنی»، «جبل لاجورد» و «دنباوند» است.
دماوند در اسطوره و ادبیات
این کوه جایگاه مهمی در اسطوره‌های ایرانی دارد. فریدون، ضحاک را در دماوند زندانی کرد. اشعار بسیاری از شاعران ایرانی چون فردوسی، ناصرخسرو و ملک‌الشعرای بهار به این کوه پرداخته‌اند.
عجایب طبیعی کوه دماوند
- آبشار یخی دماوند در ارتفاع ۵۱۰۰ متری، همیشه یخ‌زده باقی می‌ماند.
- یخچال‌ها: از جمله سیوله، دوبی‌سل، عروسک‌ها و یخار.
آتشفشان دماوند
دماوند کوهی آتشفشانی و نیمه‌فعال است که حدود ۳۸,۵۰۰ سال قدمت دارد. شواهدی چون خروج گاز، چشمه‌های گوگردی و آب گرم نشانه فعال بودن آن است.
پوشش گیاهی کوه دماوند
گیاهان دارویی متنوعی در دماوند رشد می‌کنند که بعضی از آن‌ها تنها در این منطقه یافت می‌شوند، مانند: بومادران دماوندی، پیرگیاه، کلاه میرحسن و ماشک دماوندی.
جانوران دماوند
انواع جانوران در این منطقه زیست می‌کنند:
- شکارچیان: گرگ، روباه، شغال، عقاب طلایی
- گیاه‌خواران: آهو، میش، کل، گراز
- پرندگان: تیهو، کبک، دارکوب
- خزندگان: مار، عقرب، بزمجه
میراث ملی و محیط زیست
در سال ۱۳۸۱ قله دماوند به‌عنوان اثر طبیعی ملی ثبت و تحت مدیریت سازمان محیط زیست درآمد. از تهدیدهای مهم منطقه می‌توان به معدن‌کاوی، چرای بی‌رویه دام‌ها و زباله‌گردی گردشگران اشاره کرد.
روز ملی دماوند
در سیزدهم تیرماه، هم‌زمان با جشن تیرگان، روز ملی دماوند گرامی داشته می‌شود. این روز در شهر رینه لاریجان و دشت لار جشن گرفته می‌شود و به ثبت ملی نیز رسیده است
اگر قصد صعود به دماوند را دارید، آشنایی با مسیرهای منتهی به قله اهمیت زیادی دارد. یکی از این مسیرها از روستای ایگل آغاز می‌شود؛ روستایی زیبا و تاریخی در شمال شرق تهران که در دل رشته‌کوه البرز قرار گرفته است.
