خلیج فارس، همیشه با نام فارس

در کتاب‌های قدیمی، نقل‌قول‌های فراوانی از ناخدایان و دریانوردان دربارهٔ حیوانات، پری‌ها و موجودات عجیب و غریب در خلیج فارس ذکر شده است. از ماهی کوسه‌ای که قادر است کشتی را بلعیده و از دهانش آتش بیرون می‌آید، تا پری دریایی که مانند عروس‌های زیبا به نظر می‌رسد.

خلیج فارس یکی از بزرگ‌ترین پناهگاه‌های موجودات دریایی است. این منطقه محل زندگی مرجان‌ها، ماهی‌های تزئینی و خوراکی، صدف‌ها، حلزون‌ها، نرم‌تنان، شقایق‌های دریایی، اسفنج‌های دریایی، عروس‌های دریایی، لاک‌پشت‌ها، دلفین‌ها، کوسه‌ها و بسیاری دیگر از موجودات دریایی است. اما به‌دلیل نبود متخصصان محیط زیست و هزینه‌های بالای پژوهش‌های علمی در این زمینه، بسیاری از گونه‌های جانوری پستاندار در خلیج فارس در معرض خطر و آسیب هستند. همچنین خشکسالی و عدم ورود مواد مغذی به آب، منجر به کوچک ماندن و عدم رشد کافی برخی از آبزیان در این منطقه شده است.

آلودگی آب

در دهه‌های گذشته، آلودگی زیست‌محیطی یکی از چالش‌های بزرگ در خلیج فارس بوده است. با توجه به اینکه ۶۰ درصد از ذخایر نفت جهان در این منطقه قرار دارد، احداث سکوهای نفتی، پالایشگاه‌ها و مجتمع‌های صنعتی در اطراف خلیج فارس، باعث ورود نفت، مواد شیمیایی و پساب‌ها به داخل آب شده است. یکی از مهم‌ترین موارد آلودگی این منطقه در زمان جنگ ایران و عراق رخ داد، به‌طوری‌که حدود ۵٫۸ میلیون بشکه نفت در آب رها شد و آتش‌سوزی چاه‌های نفت سبب ورود حجم عظیمی از نفت خام به دریا شد. همچنین، عبور بیش از ۱۰٬۰۰۰ شناور از خلیج فارس و دریای عمان، که ۷۵ درصد آن‌ها به حمل و نقل نفت خام و محصولات نفتی اختصاص دارد، تخلیه مواد زائد مختلف نظیر آب شستشوی موتور، فاضلاب و آب توازن کشتی‌ها را به همراه دارد که به آلودگی‌های مداوم این منطقه منجر می‌شود. طبق مطالعات انجام‌شده، سالانه حدود ۱٫۵ میلیون تن نفت به خلیج فارس نشت می‌کند. به همین دلیل، سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) در سال ۲۰۰۷ این منطقه را به‌عنوان منطقهٔ ویژهٔ دریایی معرفی کرد. آمارها نشان می‌دهند که میزان آلودگی این منطقه بیش از حد متوسط بین‌المللی است.

آلودگی ناشی از گرد و غبار

یکی از عوامل زیست‌محیطی مهم که بر محیط زیست حاشیهٔ خلیج فارس و شهرهای غربی ایران تاثیرات منفی برجای گذاشته، گرد و غبار عربی است. هر سال، در فصل خشک، «توفان‌های گرد و غبار» از سوی عراق، کویت و شمال عربستان به‌سوی سواحل شمال خلیج فارس و غرب ایران وزیده و می‌آید. این گرد و غبار حتی گاهی تا تهران نیز می‌رسد و باعث تعطیلی فعالیت‌های روزمره و کسب‌وکارها می‌شود. گرد و غبار نه تنها موجب آسیب به تنوع زیستی سواحل خلیج فارس می‌شود، بلکه باعث فرار جانوران و تخریب محیط زیست این منطقه نیز شده است.

افزایش دمای آب

در سال ۱۳۹۶ برای اولین بار در آب‌های اطراف جزیره کیش، میانگین هفتگی دمای سطح آب از ۳۵ درجهٔ سانتی‌گراد فراتر رفت و حتی در مناطق اطراف جزایر خارگ و خارگو، این میزان دما از ۳۶ درجهٔ سانتی‌گراد نیز بیشتر شد. برای تحلیل بهتر تأثیرات دما بر مرجان‌ها، شاخصی به نام “هفته‌های گرم” وجود دارد که ناهنجاری‌های مثبت دمایی را اندازه‌گیری می‌کند. این شاخص برای اولین بار در سال ۱۹۹۸ میلادی به عددی نزدیک به ۱۰ رسید و در تابستان ۱۳۹۶ به ۱۲ رسید که موجب سفید شدن بسیاری از مرجان‌ها شد.

طوفان

در تاریخ ۱۹۲۵ میلادی، طوفانی شدید در بحرین و ساحل جنوبی خلیج فارس رخ داد. این طوفان که به مدت ۱۰ ساعت طول کشید، تقریباً تمام سطح خلیج فارس را تحت تأثیر قرار داد و تلفات و خسارات زیادی به بار آورد